Voor je kunt beginnen met onderhoud van je gereedschappen...
Voor je aan de slag kunt met slijpen van je tuingereedschappen moet je eerst twee dingen bepalen; de snijkant en de snijhoek. De snijkant is de scherpe kant van het gereedschap. Staal is meestal wat dikker en wordt dan aan één rand dun gemaakt. Dit heet de snijkant. Meestal bevindt zich de snijkant aan de zichtzijde. De achterkant is recht. Er zijn wel een aantal uitzonderingen. Zo heeft een bijl 2 snijkanten en is bij de snoeischaar juist de achterkant de snijkant. Dit laatste om zo recht mogelijk te kunnen snoeien.
Vervolgens bepaal je de hoek. Voor de meeste gereedschappen is dit 22,5° . Dat lijkt ingewikkeld, maar dit kun je zo bepalen. Vouw een papiertje. Een rechte hoek is 90° . Deel die twee keer door het midden en je zit op 22,5° . Ook hier zijn weer uitzonderingen, zoals alle gereedschappen die ‘vers’ groen snijden (heggenschaar, buxusschaar, etc.). In dit soort gevallen staat het vaak duidelijk vermeld door de fabrikant.
Materialen voor onderhoud
Vijlen, slijpen, aanzetten en wetten zijn de belangrijkste vormen van onderhoud. Ze bepalen de scherpte van je materiaal. Een scherpe schaar geeft een gave en gladde wond aan de plant en dat is van groot belang voor het welzijn van je groen én het kost minder kracht. Eigenlijk zijn vijlen, slijpen, aanzetten en wetten allemaal hetzelfde; ze zorgen ervoor dat je materiaal scherper wordt. Het verschil zit hem in de grofheid van het proces. Je werkt van grof naar fijn. Eerst met de vijl, dan aanzetsteen en tenslotte de wetsteen. Als je regelmatig je gereedschap scherpt, is het doorgaans een kwestie van even met een aanzetsteen of wetsteen eroverheen en klaar.
Vijlen
Dit is de grofste bewerking en gebeurt droog. Een vijl moet van zeer hard staal gemaakt zijn, omdat het gehard staal moet scherpen. Kies dus voor een kwalitatief goede vijl. Zorg ook dat de vijl scherp is. Dit kun je eenvoudig testen door de vijl stevig over een stuk metaal te halen. Als je dan weerstand voelt en een laag, schrapend geluid hoort en schraapsel ziet, dan is je vijl klaar voor gebruik. Een vijl met een vlakke en bolle kant is het meest functioneel. De bolle kant gebruik je voor het vijlen van holle kanten (spade, penwortelschopje), de vlakke kant voor vlakke en bolle snijkanten. Kies de juiste snijhoek en gebruik een beetje kracht, er moet tenslotte staal weggehaald worden. Probeer de hoek over de hele lengte constant te houden. Heen en weer bewegen is geen probleem.
Slijpen en aanzetten
Slijpen en aanzetten doe je met een daarvoor geschikte steen (slijpsteen of aanzetsteen). Het werkt hetzelfde als vijlen, maar de bewerking is minder grof, dus goed geschikt voor gereedschap wat niet zo bot is. Het kan zijn dat de slijpsteen op den duur vol gaat zitten met vuil en slijpsel. Je kunt deze weer op ruwen en schoonmaken met een staalborstel. Ook werkt het om over een andere steen (straatsteen bijvoorbeeld) te wrijven.
Wetten
Wetten doet men met een wetsteen. Dit is een soort fijn slijpen. De laatste bewerking om je gereedschap vlijmscherp te krijgen. De meeste wetstenen hebben een fijne en een grove kant. De fijne kant is spiegelglad en voor de allerlaatste slijpbewerking. Je gebruikt een wetsteen dus ook niet voor grondgereedschap, omdat dit niet messcherp hoeft te worden. Wetten gebeurt nat. Gebruik wat water of een druppel olie. Beweeg met het te slijpen mes over de steen heen, zet geen kracht, laat de steen zijn werk doen en probeer het gereedschap in zo constant mogelijke hoek te houden. Na het wetten is je gereedschap weer vlijmscherp.
Braampjes
Doordat je de gereedschappen bewerkt aan één kant, ontstaat aan de achterkant meestal een randje staal. Dit heet een braam. Deze haal je pas weg aan het einde van het proces als de messen scherp genoeg zijn. De braam haal je weg door aan de zijde van de braam te wetten. Hierdoor komt de braam aan de snijkant terecht. Haal hem weer over de snijkant en herhaal dit een paarkeer, tot de braam wankelt. Haal tenslotte het mes over een stukje zacht hout, zodat de braam ervan wordt afgeveegd.
Dit blog is een kort fragment uit ‘Onderhoud Tuingereedschap’ van De Wiltfang. Zelf aan de slag met gereedschapsonderhoud? Bekijk dan eens deze pagina.
